• ENG
  • NL

Fytotherapie

Tekst geschreven door dr. Maria Groot, dierenarts, St. Gotthard 81, 3524 VS Utrecht, Nederland. MARIAGROOT•ADVIES | T: +31 (0)6 20493889, E: info@mariagrootadvies.nl, W: www.mariagrootadvies.nl. 

Met medewerking van drs. Anette van de Aa, drs. Tedje van Asseldonk, drs. Marieke de Louw en drs. Gerdien Kleijer.

 

Maria is in 1985 afgestudeerd aan de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht (FD-UU) en in 1992 gepromoveerd. Ze is vanaf 1987 tot 2023 verbonden geweest aan de Wageningen Universiteit, bij RIKILT, later Wageningen Food Safety Research. 

 

Sinds 1999 houdt ze zich bezig met fytotherapie bij dieren, als middel om het gebruik van antibiotica te verminderen en voor preventieve gezondheidszorg. In dat kader zijn 8 stalboekjes geschreven voor verschillende diersoorten. Ze is bestuurslid van het Platform Natuurlijke Veehouderij en voorzitter van de Studiegroep Dier en Kruid. BIG Register nummer: 80575.

 

Fytotherapie

Fytotherapie
Fytotherapie, ook wel kruidengeneeskunde genoemd, is de wetenschap en praktijk van het behandelen, verminderen of voorkomen van aandoeningen bij mens en dier met geneeskrachtige planten, delen van planten (bladeren, bloemen, zaden, wortels) en de bereidingen daarvan.

 

Kruidensubstantie

Kruidensubstantie wordt als het volgt gedefinieerd: heel, gefragmenteerd of gesneden, planten, delen van planten, algen, schimmels, korstmossen in onbewerkte staat, meestal in gedroogde vorm maar soms ook vers  (Ph. Eur. 2005).

 

Kruidenpreparaat

Een kruidenpreparaat is een preparaat dat verkregen wordt door kruidensubstanties te onderwerpen aan behandeling van extractie, destillatie, uitpersen, fractionering, zuivering, concentratie of fermentatie.

 

Historie


De oorsprong van fytotherapie ligt in de traditionele geneeskunde van vele culturen over de hele wereld. Het gebruik van planten voor medicinale doeleinden gaat duizenden jaren terug. Ongeveer 4800 jaar geleden stelde de Chinese keizer Sjen Noeng een farmacopee samen met 365 geneeskruiden. De Soemeriers (± 2300 v. Chr.) maakten medicijnen uit tijm, wilgen en dadelplanten. In de oude tempels van Egypte waren er kruidencentra. Ebers-papyrusrol (1534 v. Chr.), Ebers is de ontdekker en de rol bevat ongeveer 900 kruidenrecepten, veel met knoflook. De Assyrische koning Assurbanipal had een kleitablet met 250 plantaardige medicijnen (669 – 627 v.Chr.). In India bestaat de Ayurveda al duizenden jaren en in China gebruikt de Traditionele Chinese Geneeswijze ook kruiden. In Europa is kruidengeneeskunde terug te vinden in de kloosters (bijv. Hildegard von Bingen). 

 

Naast traditionele fytotherapie bij mensen is fytotherapie ook altijd bij dieren gebruikt en wordt ethnoveterinaire medicatie genoemd. De huidige fytotherapie combineert een grondige kennis van de medicinale eigenschappen van planten (de farmacognosie)  met wetenschappelijke verwerking van eeuwenoude kennis en nieuwe kennis 

Homepage > Organisatie > Professies > Fytotherapie
[vervolg]

 

over werkingsmechanismen van specifieke inhoud stoffen, farmacologie en toxicologie. Veel moderne geneesmiddelen zijn gebaseerd op plantenstoffen die synthetisch zijn nagemaakt (bijv. aspirine gebaseerd op salicylaten in wilgen (Salix sp.).

 

Basisprincipes

 

Werkzame stoffen
Fytotherapie maakt gebruik van de actieve bestanddelen van planten, zoals alkaloïden, flavonoïden en terpenen, die farmacologisch actieve eigenschappen hebben.

 

Wetenschappelijke basis
Veel van de gebruikte planten en hun extracten zijn wetenschappelijk onderzocht en hun effecten zijn vaak goed gedocumenteerd.

 

Dosering
De doseringen in de fytotherapie zijn gebaseerd op het werkzame gehalte van de plantenstoffen en zijn vaak vergelijkbaar met die van conventionele medicijnen.

 

Bioactieve stoffen

In kruiden zitten bioactieve stoffen met een groot spectrum aan werkingen zoals stabilisatie van de darmgezondheid, tegen biofilm vorming, antimicrobieel, ontstekingsremmend, tegen zwelling, koortswerend, wond-helend, werking op het hart, de lever, de nieren, het immuunsysteem, etc.

 

Diersoorten

 

Fytotherapie is in principe geschikt voor alle diersoorten en dus niet alleen voor gezelschapsdieren en paarden. Er zijn bijvoorbeeld ook stalboekjes voor melkvee, schapen, melkgeiten, vleeskalveren, konijnen, varkens, pluimvee en kalkoenen. 

 

Waarvoor inzetbaar

 

Fytotherapie is inzetbaar voor milde problemen van het maagdarmkanaal, luchtwegen, voortplantingsorganen, urinewegen, huid, ogen, oren, algehele weerstand, etc. Aanvulling van kruiden aan het dieet is vooral van belang bij planteneters. Een verscheidenheid aan plantenstoffen draagt bij aan de diergezondheid en dierenwelzijn. Fytotherapie is niet geschikt voor acute infecties en aandoeningen waarvoor chirurgisch ingrijpen nodig is. 

 

In de landbouwhuisdieren- en paardenpraktijk worden kruiden vooral ingezet als aanvullend diervoeder of diervoederadditief, om met name de darmgezondheid te ondersteunen, de weerstand te verbeteren en zo de dieren stabieler te laten opgroeien (Groot, 2020). 

 

Bij mensen is een registratie onder de term ‘Traditioneel Kruidengeneesmiddel’ mogelijk, waarbij minder strenge registratie eisen gelden dan voor reguliere geneesmiddelen. Helaas is een dergelijke registratie (nog) niet beschikbaar voor dieren. Voor dieren worden alleen diergeneesmiddelen en diervoeders onderscheiden, die onder een aparte wetgeving vallen (zie Groot, 2020).

 

 

Beroepsvereniging(en)

 

Nederlandse Vereniging voor Fytotherapie (NVF) 

https://fyto.nl/

 

Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD)
Beroepsvereniging voor dierenartsen 

https://www.knmvd.nl

 

Collectief Praktiserende Dierenartsen (CPD)

Beroepsvereniging voor dierenartsen

https://www.cpd-online.nl/contact

 

Platform Natuurlijke Veehouderij (PNV)

Landbouwhuisdieren

https://www.natuurlijkeveehouderij.nl/

 

Vereniging Complementair werkende Dierenartsen (Nederland)

https://www.holistischedierenartsen.nl/

 

Complevet Vereniging Complementair werkende Dierenartsen (België)
https://complevet.be/

 

Annette van Weezel

https://equilin.eu)

 

Opleiding(en)


In Nederland zijn er helaas nog weinig opleidingen in de fytotherapie voor dieren. Uitgebreide opleidingen zijn er in Duitsland, Groot Brittannië, Oostenrijk en Zwitserland. 

 

CIVT

 

Online cursus van het College of Integrative Veterinary Therapies in Australië (o.a. Barbara Fougere) 

https://civtedu.org/courses/certification-in-veterinary-western-herbal-medicine

 

Cursus fytotherapie voor dierenartsen via Platform Natuurlijke Veehouderij (PNV)

https://www.natuurlijkeveehouderij.nl/

 

Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht, Nederland
Opleiding tot dierenarts, geen fytotherapie in het curriculum 

https://www.uu.nl/organisatie/faculteit-diergeneeskundeToggle Inhoud

Wetenschap en Praktijkervaring

Educatie vanuit het IAHC Platform richt zich vooral op het delen van kritisch geëvalueerde ervaringen in de praktijk met
wetenschappelijke diergeneeskunde en andere vormen van diergeneeskunde. Kritisch evaluatie vooral ook ten aanzien
van effectiviteit en veiligheid. In theorie is er geen verschil tussen theorie en praktijk, in de praktijk blijkt dat een verschil
wel mogelijk is.

Wij streven er altijd naar om het beste beschikbare onderzoeksbewijs in onze diergeneeskundige zorg te integreren,
gecombineerd met klinische expertise en de unieke behoeften of wensen van elke cliënt. Wij hebben een open mind voor
de reële kansen met andere vormen van diergeneeskunde. Die kunnen in een aantal gevallen blijkbaar een waardevolle
aanvulling zijn op de reguliere diergeneeskunde, met name als de reguliere diergeneeskunde geen oplossing, geen of
onvoldoende effect en/of onacceptabele bijwerkingen heeft.

Omdat de zorgvraag in de diergeneeskunde veel groter is dan wij kunnen invullen met alleen wetenschappelijke of
evidence based diergeneeskunde, voelen wij als professionals ons verplicht aan onze patiënten en hun eigenaren dat wij
onze praktijkervaringen oftewel empirical based diergeneeskunde serieus nemen, zodat wij daarmee kennelijk extra
kansen kunnen creëren voor onze patiënten.

Door het verzamelen van vergelijkbare casuïstieken van onszelf en van andere professionals in de diergezondheidszorg,
met bij herhaling dezelfde resultaten, onafhankelijk van elkaar, kan een inductief of empirical based bewijs geleverd
worden, dat niet alleen nu al als effectieve behandeling blijkt te kunnen worden ingezet in de praktijk, maar ook als
hypothese zal kunnen dienen voor verder wetenschappelijk of evidence based onderzoek.

Wetenschappelijk onderzoek is alleen financieel te realiseren als er een commercieel of maatschappelijk belang mee
gediend is. Dus wordt er heel veel nuttig onderzoek niet gedaan. Voldoende reden om praktijkervaringen niet af te doen als
‘anekdotisch’, maar serieus te nemen.

Disclaimer

Ondanks de zorgvuldigheid, waarmee wij de content van onze bibliotheek samenstellen, kan IAHC geen aansprakelijkheid
aanvaarden voor eventuele zetfouten en andere onjuistheden of onvolledigheden, noch voor de eventuele gevolgen van het handelen of
juist nalaten van handelen op grond van de informatie die via de content van onze bibliotheek is verkregen.

Niet zelf ‘dokteren’

IAHC benadrukt daarbij, dat de informatie die via onze content is verkregen nooit een vervanging is van de professionals! De content van onze bibliotheek laat diereigenaren en dierverzorgers met de professionals ‘meekijken’, zodat zij met kennis van zaken kunnen meedenken en meebeslissen over welzijn en gezondheid van hun (huis)dieren. Diereigenaren en dierverzorgers worden daarom dringend geadviseerd nooit op eigen initiatief te (be)handelen, zonder advies, instemming en begeleiding van een professional. Dat geldt natuurlijk in het bijzonder als het gaat om de uiteindelijke keuze van de juiste behandeling.

Wetenschap en praktijk

De content van onze bibliotheek wordt niet alleen vervaardigd aan de hand van evidence based wetenschappelijke literatuur, maar vooral ook aan de hand van onze eigen empirical based inzichten.

Updating

Deze informatie kan, in het kader van updating, zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd. Wij vragen u om eventuele, door u gesignaleerde (vermoedelijke) onvolkomenheden in onze artikelen aan ons te melden via info@iahc.online zodat we deze, indien nodig, kunnen meenemen in de updating. Alvast hartelijk dank daarvoor.